Verspreiding van de Keltische cultuur in Europa en Anatolië
Met Kelten wordt een verzameling volkeren en stammen aangeduid die gedurende het millennium vóór het begin van onze jaartelling en de eeuwen daarna een Keltische taal spraken. Het is dus primair een linguïstisch begrip. Een Kelt was een spreker van een Keltische taal.
Hun voorouders verspreidden zich vanuit een kerngebied in Centraal-Europa zowel in westelijke als oostelijke richting. Rond het begin van onze jaartelling bevolkten Keltische stammen de Britse Eilanden, Gallië, het Iberisch Schiereiland en delen van Midden-Europa en de Balkan. De Keltische talen behoren tot de Indo-Europese taalfamilie.
Kenmerkende elkaar opvolgende Keltische culturen zijn de Hallstatt-cultuur, de La Tène-periode gevolgd door de Gallo-Romeinse periode en ten slotte de periode van de Keltische naties op de Britse eilanden tot op heden. Kelten dreven handel met Romeinen.
Keltische stammen in Centraal- en West-Europa (500-58 v.Chr.)
De Kelten hebben nooit een politieke eenheid gevormd. Integendeel: ze bestonden uit verschillende stammen die elkaar vaak juist bestreden. Die verdeeldheid kwam Julius Caesar goed uit bij zijn verovering van Gallië.
Het is ook niet duidelijk of de Kelten zichzelf Kelt noemden, want dat is de naam die de Grieken hen gaven. Het komt van het Griekse woord ‘Keltoi‘ dat ‘Barbaar’ betekent. De Romeinen noemden hen Galli.
De Kelten maakten vaak gebruik van reeds van voor hun opkomst daterende megalithische bouwwerken om er hun eigen rituelen uit te voeren bijvoorbeeld in de steenkringen in Carnac, Frankrijk. Daarnaast hadden ze ook heilige bomen, waterbronnen en andere natuurlijke plaatsen die een rol speelden in hun religie.
De Kelten schreven zelf niets op over hun religie. De Kelten en met name hun druïden stonden wantrouwig tegenover het opschrijven en verkozen een orale cultuur: het gesproken woord en een goed getraind geheugen.
Boeken zouden leerlingen afhankelijk maken van het geschreven woord en bovendien vonden zij niet dat kennis toegankelijk zou moeten zijn voor gewone mensen. De dichters en barden genoten dan ook altijd een bijzondere waardering.
Er zijn dus weinig geschriften van de Kelten zelf overgebleven, wel historische teksten van Romeinen en Grieken waarin van buitenaf (en waarschijnlijk niet geheel objectief) naar de Keltische religie wordt gekeken.
Keltische stammen in Iberië (300-50 v.Chr.)
De Keltiberiërs komen we in de wereldgeschiedenis vooral tegen tijdens de Tweede Punische Oorlog, waarin ze bondgenoten werden van Carthago, in het conflict met Rome. Ze namen onder andere deel aan de tocht over de Alpen onder leiding van Hannibal. Omdat Carthago de oorlog verloor, werden deze Kelten in 195 v.Chr. ingelijfd in het Romeinse Rijk.
Keltische stammen op de Britse eilanden (58 v.Chr. – 150 n.Chr.)
De Keltische religie was polytheïstisch, al was bijvoorbeeld in Ierland de oppergod of algod Dagda bekend, die op de harp speelde. Verder werden de goden soms vereerd als triades en later afgebeeld met drie gezichten. Volgens sommigen zou het concept van de Heilige Drievuldigheid in het christendom later zijn ingevoerd onder deze Keltische invloed.
Vanaf de zevende eeuw gingen christelijke monniken in Ierland en Wales een deel van hun Keltische erfgoed optekenen. Deze boeken zijn niet bewaard gebleven, maar werden in de twaalfde eeuw overgeschreven, grotendeels aangepast aan de christelijke traditie.
De goden werden veranderd in machtige koningen of sidhe (‘elven’). Van veel personen is niet zeker of ze van oorsprong goden of mensen waren. Het bekendste voorbeeld van Keltische mythologie is het verhaal van koning Arthur.
